Mark Rotsaert sj over het leadership van Paus Franciscus

In zijn Evangelische exhortatie, De Vreugde van het Evangelie, geeft paus Franciscus in het vierde hoofdstuk : De sociale dimensie van de evangelisatie, vier fundamentele principes voor goed leiderschap in Kerk en samenleving. In deze column laat Mark Rotsaert sj zoveel mogelijk paus Franciscus zelf aan het woord.

Tijd is belangrijker dan ruimte

Tijd zegt iets over evolutie, over het op gang brengen van processen, over het werken op lange termijn, over dynamiek, over toekomst. Ruimte daarentegen zegt iets over begrenzing. Prioriteit geven aan de ruimte leidt tot de waanzin van het alles in het nu te willen oplossen, met het gevaar van verstarring. Wij, mensen leven in dat spanningsveld tussen tijd en ruimte. Hoe kan dit spanningsveld vruchten voortbrengen? Prioriteit geven aan de tijd betekent veeleer processen op gang brengen dan ruimtes bezetten. De tijd ordent de ruimtes, verlicht ze en verandert ze tot schakels in een ketting van constante groei, zonder terugweg. Tijd is dus belangrijker dan ruimte. Dit principe helpt ons niet geobsedeerd te worden door onmiddellijke resultaten. Het helpt ons met geduld moeilijke situaties, tegenslagen en onvermijdelijke veranderingen in de planning te verdragen die de dynamiek van de werkelijkheid oplegt.

De eenheid is meer waard dan het conflict

Conflicten zijn er. Het komt er echter op aan niet in het conflict te blijven steken, maar het  uit te houden en aan te pakken – met tederheid en mededogen, in het geloof dat er voor elk conflict een oplossing is. Alleen dan is het mogelijk een gemeenschap in verscheidenheid te ontwikkelen. Je moet dan wel dieper kijken dan de buitenkant van het conflict en anderen in hun diepste waardigheid tegemoet treden. Maar dan moet je wel uitgaan van het principe dat de eenheid meer waard is dan het conflict. Solidariteit is hier het sleutelwoord : je leeft vanuit een diepe verbondenheid met elke mens. Zo worden conflicten doorleefd als zovele kostbare groeimogelijkheden.

De werkelijkheid is belangrijker dan ideeën

Ook hier is er een spanningsveld: de werkelijkheid is er gewoon, de idee ontwikkelt zich. Tussen beide moeten we een permanente dialoog tot stand brengen om te vermijden dat de idee uiteindelijk gescheiden raakt van de werkelijkheid. Gaat de idee een zelfstandig leven leiden los van de werkelijkheid, dan kan op vele manieren de werkelijkheid worden verduisterd. Vermelden we hier slechts het totalitair optreden van het relativisme of het antihistorische fundamentalisme. Los van de werkelijkheid gaan ideeën hun eigen leven leiden en wordt de waarheid gemakkelijk gemanipuleerd. En zolang onze daden niet overeenstemmen met onze woorden zijn we niet geloofwaardig.

Het geheel is groter dan de delen

Een ander spanningsveld is dat tussen lokale insertie en globalisering. Wanneer een van beide polen verdwijnt vervalt men gemakkelijk in extremen, waarvan de armen vaak de dupe zijn. Toch moet ook over dit spanningsveld  gezegd worden dat beide polen niet evenwaardig zijn. En dit is het vierde principe voor een goed leiderschap: het geheel is meer dan het deel en meer dan de som van de delen. Altijd opnieuw dienen we onze blik te verruimen om het grotere goed te zien dat aan allen ten goede zal komen. Je moet oog hebben voor het grotere geheel zonder nochtans je eigenheid te verliezen. Het is van wezenlijk belang dat het lokale, het persoonlijke zijn plaats vindt en krijgt in het groter geheel.

Goed leiderschap vereist dat de vier principes samen worden doorleefd en uitgedragen. Het is de manier waarop paus Franciscus die spanningsvelden, waarin we allen leven, beleeft. Het zijn voor hem nooit gelijkwaardige polen. Hij geeft duidelijk aan welke waarde binnen het spanningsveld, dat altijd blijft bestaan, belangrijker is dan de andere. Paus Franciscus blijkt ook hier een volgeling van Ignatius te zijn.

Mark Rotsaert sj

• Met dank aan Tertio
• Klik hier om u te abonneren op Tertio
• Klik hier voor een gratis kennismakingsnummer van Tertio