Jezuïet Rutilio Grande werd begin 2022 zaligverklaard. Bij leven worstelde hij met mentale en geestelijke gezondheidsproblemen. Hij zou de patroonheilige kunnen worden voor alle katholieken die zorg voor hun mentale gezondheid zoeken en verdienen.

Rutilio Grande sj was een zeer toegewijd priester met buitengewone pastorale gaven. Vanwege zijn inspanningen om het bewustzijn van de armen te verhogen en zijn inzet om landhervormingen tot stand te brengen, werden hij en twee parochianen in 1977 neergeschoten door een doodseskader. Dit gebeurde minder dan een maand na de installatie van Óscar Romero als aartsbisschop van San Salvador. De moord op pater Grande had een diepgaand effect op aartsbisschop Romero die de rest van zijn leven onverschrokken en profetisch sprak tegen onderdrukking totdat ook hij werd vermoord door een doodseskader.

Stigma op geestelijke gezondheidszorg

Rutilio Grande kon zijn werk doen dankzij de zorg en de behandeling die hij kreeg voor zijn psychische problemen. Hoewel dit een minder bekend aspect is van zijn leven, is het wel relevant in een tijd waarin velen worstelen met hun mentale gezondheid. Ondanks de enorme omvang van deze crisis, die is verergerd door de COVID-19 pandemie, ligt er een groot stigma op de geestelijke gezondheidszorg, met name in de Kerk.

Onze laatste drie pausen spraken vaak over de waardigheid van hen die worstelen met mentale gezondheidsproblemen, waaronder depressie en verslaving. Paus Franciscus sprak positief over zijn ervaringen als patiënt van een psychoanalyticus. Die houding van meelevende zorg sijpelt echter langzaam door in de gemiddelde parochie, waar de verleiding kan bestaan ​​om geestelijke gezondheidsproblemen af ​​te wijzen of te vergeestelijken op manieren die medische zorg impliciet of expliciet ontmoedigen. Rutilio Grande sj is precies de patroonheilige die we nodig hebben om de kloof te overbruggen tussen de mooie kerkelijke leer over geestelijke gezondheidszorg en de feitelijke toepassing ervan.

Katatonische schizofrenie

De jezuïet-historicus Rodolfo Cardenal beschrijft in zijn biografie van pater Grande in detail de twee belangrijkste geestelijke gezondheidscrises tijdens Grande’s vorming als jezuïet. Deze worden gepresenteerd aan de hand van brieven en documenten uit de archieven van de Centraal-Amerikaanse provincie van de jezuïeten. 

De eerste crisis deed zich voor toen Grande doceerde in een jezuïetenschool in Panama. De zware werklast overweldigde hem. Dit maakte hem passief en hij ging er onverstaanbaar door spreken. Hij werd opgenomen in een kliniek waar de artsen katatonische schizofrenie vaststelden. Daarop onderging hij een behandeling en herstelde. 

Daarna hielden zijn oversten zorgvuldig rekening met zijn behoeften wanneer hij zijn opdrachten uitvoerde. Zo functioneerde hij beter in kleinere gemeenschappen dan in grote jezuïetenhuizen. Uit archiefdocumenten blijkt dat hij extra tijd kreeg om zijn opleiding te voltooien. De vice-provinciale overste drong erop aan dat hij elke dag een ei bij zijn ontbijt kreeg en dat hij te allen tijde toegang had tot de keuken om aan te sterken. Zijn medebroeders, die verheugd waren over zijn herstel, zorgden ervoor dat hij psychiatrische zorg bleef ontvangen.

Ze respecteerden zijn waardigheid

Hoewel verschillende privébrieven geschreven door mede-jezuïeten (bewaard in de archieven) bevestigen dat sommigen van hen betwijfelden of Grande zijn opleiding zou kunnen voltooien, vertelde niemand hem dat hij ongeschikt was om ​​jezuïet te zijn. In feite belichaamde de jezuïetengemeenschap in hun zorg voor hem prachtig het ignatiaanse principe van de cura personalis, ofwel de zorg voor de hele persoon. Ze respecteerden zijn waardigheid door te werken aan zijn mentale, fysieke en spirituele behoeften.

De tweede crisis kwam vlak voor zijn priesterwijding toen scrupules hem kwelden: hij maakte zich zorgen dat zijn twijfels over zijn roeping hem onwaardig hadden gemaakt voor het priesterschap. Hoewel zijn oversten hem geruststelden, bleef deze angst Rutilio aangrijpen totdat hij zijn geestelijke gezondheidsproblemen begon te beschouwen als zijn persoonlijk kruis en zo kwam tot zelfacceptatie. Deze zelfacceptatie gaf hem de vrijheid om met heel zijn hart zijn pastorale werk op te pakken en uiteindelijk zijn leven te geven voor zijn volk.

Rutilio Grande, onze perfecte patroonheilige

De behandeling door de artsen en de buitengewone zorg van zijn medebroeders leidden tot pater Rutilio’s herstel en stelden hem in staat zijn belangrijke werk te doen. Hoeveel armer zou de Kerk zijn geweest zonder zijn krachtige getuigenis. Maar de Kerk heeft nog veel werk te doen om in de voetsporen te treden van de jezuïeten van El Salvador die voor pater Grande zorgden. Ondanks de barmhartige leer van de Kerk over geestelijke gezondheidszorg, krijgen sommige mensen die worstelen met depressie, angst of een van de vele andere geestelijke en mentale gezondheidsproblemen, nog steeds de boodschap dat hun toestand beschamend is, dat ze gewoon harder moeten bidden, of dat een beroep doen op therapie en medicatie zondig is. Stel je de heiligen voor die er geweest hadden kunnen zijn als ze zich niet onwaardig of onwelkom hadden gevoeld in de Kerk.

Terwijl we werken aan een beter geïnformeerde, meer inclusieve en meelevende Kerk, is Rutilio Grande onze perfecte patroonheilige. Hij wijst ons erop dat geestelijke gezondheidsproblemen geen diskwalificatie zijn voor heiligheid, voor een vervullende roeping of voor een leven geleefd in de diepten van Gods barmhartigheid en genade. We zijn allemaal geroepen tot gemeenschap met God en om ons in te zetten voor de opbouw van een Kerk die ons allemaal in staat stelt om ja te zeggen.