Maat in management, management op maat
Verslag van een succesvolle studiedag van het UCSIA
Verslag van een succesvolle studiedag van het UCSIA
De UCSIA conferentie ‘Maat in Management, Management op Maat’, de derde editie in een samenwerking met de Federatie van oudleerlingenbonden van de Vlaamse jezuïetencolleges en de koepel van Vlaamse jezuïetencolleges bracht op zaterdag 20 oktober 2012 vijf sprekers samen aan de Universiteit Antwerpen voor een reflectie over de voor-en nadelen van de introductie van het managementmodel uit de zakenwereld in de ‘zachte’ sectoren van zorg en onderwijs.
Een filosoof, beleidsmaker, palliatief arts, financieel analist en bedrijfsconsulent gingen in gesprek met elkaar en met een publiek van 150 leerkrachten en zorgverstrekkers, bestuurders en beleidsverantwoordelijken, zelfstandigen en ondernemers.
Verschuiving
Filosoof Herman De Dijn deed beleidservaring op als voormalig vice-rector van de KU Leuven en schreef verscheidene artikels over management in zorg en onderwijs. Hij vertrok van een verschuiving die zich voordeed tussen het moderne en postmoderne denken: de triangulaire verhouding beroepskracht – instelling – behoeftige evolueerde naar de verhouding professional – organisatie – klant.
Van roeping naar social profit
De overgang van beroepskracht naar professional wordt getekend door een evolutie van roeping in dienst van specifieke waarden en loyauteit aan een instelling naar een flexibele inschakeling in projecten en een ‘neutraal’ organisatiekader gericht op een specifieke output (materiële winst of ‘social profit’). Een competitieve markt vraagt om voortdurende investering in persoonlijke ontwikkeling en imagobuilding, Ze leidt echter ook tot constante evaluatie (vertaald in audits en bureaucratische regelgeving) om te beantwoorden aan steeds wisselende eisen. Geen enkele (non-profit) sector ontsnapt nog aan de wetmatigheden van de markt. Ook het politieke beleid niet, dat meer technocratisch wordt. De intrinsieke motivatie, noodzakelijk voor zorgende beroepen, komt onder druk te staan Dit uit zich in cynisme en ‘burn-outs’.
Tegenwicht
Enkel waarden als gelijkheid en diversiteit kunnen een tegenwicht vormen tegenover die ene overheersende waarde van winst in een meritocratische maatschappij. We hebben nood aan een soepele vorm van management (‘lean’ management) gebaseerd op principes van subsidiariteit en decentralisatie en moeten ons ervoor hoeden dat dit syndroom van doorgedreven procesbeheersing niet als ‘self-management’ overslaat op de individuele ontwikkeling.
Onderwijspraktijk
Vlaams Minister van onderwijs, jeugd en gelijke kansen, Pascal Smet, nuanceert vanuit de realiteit van de onderwijspraktijk. Willen we leerkrachten aantrekken uit de private sector, leerkrachten aanmoedigen zich bij te scholen, de onderwijssector uitbouwen als de maatschappelijke kennisorganisatie bij uitstek, dan is er nog veel werk aan de winkel op vlak van organisatie en beleid. Management is vereist om structuren uit te bouwen waarin ervaring kan worden gedeeld, nieuwe communicatiemiddelen als leermiddelen kunnen worden ingezet, directies professioneel kunnen worden ondersteund, benchmarks kunnen worden bepaald zodat alle leerlingen eenzelfde kwaliteit van onderwijs kan worden gegarandeerd. Er is momenteel te weinig organisatie en management in de onderwijssector, wat niet betekent dat het ten koste van de sociale doelstelling moet gaan. Ook in het onderwijsbedrijf is er nood aan zakelijke leiding opdat de pedagogische uitwerking ruimte zou krijgen. Zo ook is er in de culturele sector nood aan zakelijke leiding om de artistieke leiding van de nodige slagkracht te voorzien.
Ziekenzorg
Palliatief arts en auteur van boeken over management in de ziekenzorg, Marc Desmet sj, verhaalt hoe ook ziekenhuizen geconfronteerd worden met een managementaanpak die haaks dreigt te staan op de noden van zorgverleners en patiënten. Een ziekenhuis is een bijzonder complexe structuur die nood heeft aan een bestuur met oog voor de ’core business’ van ‘care and cure’. De druk naar verandering en controle (dat zich uit in doorgedreven registratie) kan nefaste gevolgen hebben voor de zorgverhouding als ze niet vanuit de noden van de praktijk vertrekt. Catherine Malabou spreekt van ‘plasticiteit’ of de inherente weerstand van de materie en een nood aan ‘walking’ management. Desmet pleit voor een beleid met aandacht voor complexe adaptieve systemen, een streven naar kleinschaligheid binnen de schaalvergroting en voor de inzet van ‘care experts’ die de zorgverstrekkers helpen te reflecteren over de beleving van hun dienstverlening.
Financiële sector
Economisch en financieel analist, Geert Noels, die in 2008 het toonaangevende boek ‘Econoshock’ schreef, verliet ooit een grote financiële organisatie omwille van ethische redenen om zijn eigen bureau ‘Econopolis’ op te richten. Hij houdt voeling met de onderwijs- en zorgsectoren als lid van raden van bestuur. Hij hanteert een meer holistische definitie van management als een manier om mensen te verenigen met het oog op een te realiseren doel. Management heeft ook positieve aspecten, zoals talentontwikkeling, probleemoplossing, motivering en teambuilding. Hij pleit voor een duurzaamheidsrevolutie die een einde stelt aan geldverkwisting, vervuiling en ongestrafte onverantwoordelijkheid en ziet tekenen van een ontwikkeling naar een nieuw economisch waardensysteem. Daar waar het oude systeem werd gekenmerkt door overvloed, individualisme, macht en imago, is er vandaag een tendens naar meer authenticiteit, loyauteit, gemeenschap en versobering. Dit biedt een meer hoopvol perspectief voor onze jeugd. Noels beschouwt de private en publieke sector niet als concurrenten, maar als communicerende vaten. Zij zijn bondgenoten in de aanpak van de loonwig en de omgevingsfactoren die werknemers en ondernemers moeten stimuleren. De vergrijzing en de investering in de ontwikkeling van de nieuwe generatie belangen hen samen aan.
Panelgesprek
In het daaropvolgende panelgesprek met bovengenoemde sprekers, dat werd gemodereerd door bedrijfsconsulent Hugo Der Kinderen, kwamen volgende elementen aan bod:
- de spanning tussen theoretisering van managementpraktijken en een casegerichte aanpak (moeten we niet vanuit de praktijkervaring vertrekken? Gaat het niet eerder over toegepaste kennis dan over wetenschap?
- de macro-economische indicatoren die wijzen op een kentering naar een meer humaan management (retour van het geloof in grootschalige ondernemingen en aandacht voor nieuwe vormen van gedeeld leiderschap) ; zijn dit ontwikkelingen in de bedrijfssector die hun weerklank nog niet hebben gevonden in de non-profit sector?
- het belang van communicatie in veranderingsprocessen (en de rol van de media in het politieke bedrijf die erop gericht is details uit te vergroten en zoekt naar stof tot conflict).
Bezielde zakelijkheid
Hugo Der Kinderen rondde de studienamiddag af met de conclusie dat er niets mis is met management ‘an sich’, maar wel met de dominantie van een eenzijdige rationalistische aanpak, die vaak aan de basis ligt van geschillen binnen bedrijven. Op vlak van organisatiebeleid en leiderschap moet er gestreefd worden naar een balans tussen ratio en emotie of naar ‘bezielde zakelijkheid’.
Barbara Seghaert