De Tsjechische priester Johannes Nepomuk leefde in de 14^e eeuw. Hoewel de Orde van de jezuïeten pas tweehonderd later werd opgericht, gaven de paters in Antwerpen hem een ereplaats . Jan Stuyt – zelf jezuïet in Antwerpen – zocht uit waarom. 

De Tsjechische priester Johannes Nepomuk uit Praag stond hoog in aanzien bij de Antwerpse jezuïeten. Hij heeft een ereplaats achter het hoogaltaar in hun kerk, de St Carolus Borromeus, er staat een groot beeld van hem bij een deur van die kerk en in de Lange Nieuwstraat in Antwerpen. Vlak bij hun vroegere school, kleeft nog steeds een meer dan levensgroot beeld van de heilige priester aan de gevel.

Verdronken in de Moldau

Eerst de feiten: Johannes Nepomuk werkte als priester voor de bisschoppen van Praag en stierf in 1393. Koning Wenceslaus en de bisschoppen hadden ruzie over de vrijheid van de kerk. Nepomuk was biechtvader van de koningin. De koning wilde weten wat de koningin in de biecht verteld had, maar Nepomuk weigerde uit de biecht te klappen. Ondanks zware bedreigingen en mishandelingen bleef Nepomuk zwijgen. Hij werd door de knechten van de koning geboeid in de Moldau gegooid en verdronk. In de jaren erna werden veel wonderen toegeschreven aan de voorspraak van Johannes Nepomuk. Op verschillende plaatsen in Europa verschenen op bruggen beelden van de inmiddels heilig verklaarde priester, onder andere in Praag en in Brugge. 

Na zijn heiligverklaring in 1729 maakten de jezuïeten hem populair. Zij waren voorstanders van een frequente en heilzame biecht, en dikwijls waren zij biechtvaders van vorsten. Het feit dat in die jaren de Generale Overste van de jezuïeten, pater Franciscus Retz, een Tsjech was zal wel een rol hebben gespeeld. 

Johannes Nepomuk, een speciale patroon voor de jezuïeten

Johannes Nepomuk was inmiddels de patroon van de biechtvaders geworden en ook de patroon van de bescherming van de goede naam. Juist in de 18e eeuw werd er nogal wat gelasterd tegen de jezuïetenorde. Paus Clemens XII gaf daarom de heilige zwijger Johannes Nepomuk als speciale beschermheilige aan de jezuïeten. Hij moest hun goede naam beschermen. Het heeft niet mogen baten: twee pausen later heeft Clemens XIV in 1773 op aandringen van een aantal Europese vorsten en politici de Orde opgeheven – en het duurde meer dan veertig jaar voordat de orde werd hersteld.

We weten precies wanneer de twee beelden van Nepomuk in Antwerpen zijn geplaatst, want ze zijn vergezeld van een chronogram: dat is een motto in het Latijn, en als je de letters die een cijfer vertegenwoordigen bij elkaar optelt krijg je een jaartal. Bij het beeld in de kerk van Carolus Borromeus staat:  DIVUs Ioannes nepoMUCenVs soCIetatIs IesU patronUs (=jaartal 1735). 

Onder het beeld aan de Lange Nieuwstraat staat: eCCe Iohannes Date LVMen: ziehier Johannes, geeft licht (= jaartal 1756).