Met een groep jonge moslims verdiept de Syrische jezuïet Sami Hallak zich in de ignatiaanse spiritualiteit. Een uitdagende klus met gewaagde ideeën.

Bij de JRS, vluchtelingendienst van de jezuïeten in Aleppo (Syrië), werk ik samen met vrijwilligers. Om de mentaliteit van ons team op één lijn te krijgen, liet ik hen kennismaken met de ignatiaanse spiritualiteit en met onze manier van werken. Onder de vrijwilligers zijn moslims en christenen. Een moeilijke opdracht. Hoe leer je een spiritualiteit aanvoelen die gebaseerd is op de Drie-eenheid en op Christus? De moslims uit mijn team geloven het eerste niet en beschouwen Jezus als een profeet onder andere profeten.

Ignatius’ humanisme als uitgangspunt

Ik koos ervoor het humanisme van Ignatius van Loyola als uitgangspunt te nemen. De ignatiaanse spiritualiteit roept ons op om vertrouwen te hebben in de mens, omdat God hem vertrouwen schenkt. God ziet de mens als een wezen dat boven zichzelf kan uitstijgen en Hij houdt van hem met een transformerende liefde. God zegt ons niet: wees een goed mens, zodat ik van je kan houden, maar: ik houd van je, wees een goede mens.

Misschien kan een westerse lezer de draagwijdte van deze uitspraak over God niet goed inschatten. In het Oosten overheerst het beeld van God als Rechter. Dit ‘nieuwe’ vertrekpunt vraagt ten eerste dat zij hun voorstelling van God en hun manier van omgaan met God loslaten. God is niet de meester die zich steeds bezighoudt met straffen en belonen, maar een Vader die zijn tijd doorbrengt met liefhebben en opvoeden (in die volgorde).

Deze twee ideeën bleken voor de moslims in ons team een gelukkige verrassing. Hun dominante religieuze Godsbeeld is duaal: beloning – straf, paradijs – hel, gelovige – heiden … 

Samenwerken met God

Mijn bedoeling was dat ze zouden begrijpen dat de ignatiaanse spiritualiteit ons oproept te werken aan de verandering van de wereld, niet om haar te beoordelen. Belangrijk daarin is het besef dat de Heer mij nodig heeft – om de wereld te veranderen. Ook dat was een gewaagd idee. Veel vrijwilligers geloven in een almachtige God die de mensheid niet nodig heeft om te laten gebeuren wat Hij wil. Ik stelde hen voor aan een God die met de mens wil samenwerken, met hen persoonlijk, om zijn Koninkrijk te vestigen.

Een toegewijde moslimvrijwilliger vertelde aan het einde van een briefing: “Wat jullie zeggen over God staat echt wel in de Koran, maar de meeste van onze voorgangers praten niet op die manier over Hem.”

De ignatiaanse spiritualiteit heeft een wonde aangeraakt

Toen deze basis eenmaal was gelegd, vertelde ik hen over een ander belangrijk element uit de ignatiaanse spiritualiteit: Magis (al Mazid) of uitmuntendheid. De groep was verbaasd toen ze ontdekte dat veel uit hun dagelijks leven, met enige aanpassing, een plek kan krijgen in dit belangrijke spirituele principe: hard werken voor meer diploma’s, meer geld verdienen, meer plezier hebben, een beter leven leiden … De ontdekking dat Magis een van de twee fundamenten van het menselijk bestaan is, verraste hen nog meer. Het andere fundament heet Onderscheidende Liefde (Discreta Caritas – al Mahabba al Bassira). Met deze twee fundamenten is een mens in staat zijn evenwicht te bewaren op psychologisch, spiritueel en menselijk vlak. 

Onze ignatiaanse spiritualiteit heeft bij mijn luisteraars een wonde aangeraakt. De Onderscheidende Liefde erkent mijn recht om grenzen te hebben, een recht dat de meeste oosterse culturen ontkennen. Uit die weigering ontstaan heel wat kwetsuren. Dit fundament ontroerde vooral de jongens, omdat de samenleving iets van hen eist wat hun krachten te boven gaat. De meisjes werden tot tranen toe bewogen door het Magis, omdat diezelfde samenleving hen vanwege hun geslacht beperkt.

Ignatiaanse spiritualiteit en de islam

De ignatiaanse spiritualiteit gaat in tegen de stroom van de dominante geest in het Oosten. Met haar positieve kijk op mens en wereld, bevordert ze openheid en accepteert ze diversiteit en verschil. Zeker, de islam kent stromingen de hierin overlappen, maar die bestaan in de marge. Met haar methode, ontwikkeld in de loop van vijf eeuwen, kan de ignatiaanse spiritualiteit deze stromingen ondersteunen, en zo meewerken aan de opbouw van een betere wereld.

Sami Hallak is jezuïet, woont en werkt in Aleppo, Syrië.