Jezuïet David Neuhaus sj woont in Jeruzalem. Journalist Hendro Munsterman, van het Nederlands Dagblad, interviewde hem onlangs over de politieke spanningen en over het recente geweld in Israel. ‘We leven hier in een etterende wond’

David Neuhaus sj groeide op in een joods gezin in Johannesburg. Op 15-jarige leeftijd ging hij alleen naar Jeruzalem, om er te studeren. ‘Ik was als 15-jarige helemaal niet gelovig’, vertelt David in het Pauselijk Bijbel Instituut waar de jezuïetengemeenschap waar hij het hoofd van is gevestigd is. ‘Maar ik werd bij mijn aankomst hier verliefd op Jeruzalem als heilige stad. Mijn geloof in God is in Jeruzalem geboren. En op 15-jarige leeftijd heb ik ook gelijk Jezus leren kennen, dankzij mijn contacten met een Russisch-Orthodox vrouwenklooster hier.’

Lees hier een uitgebreid portret van David Neuhaus, dat we eerder publiceerden.

David Neuhaus ziet zichzelf als een katholieke jood. “Ik ga naar de synagoge en neem deel aan een heleboel joodse rituelen om uitdrukking te geven aan mijn eigen behoren tot het joodse volk. Ik voel me thuis in een synagoge, maar ik voel me ook thuis in een moskee, en in beide plaatsen ben ik er uitdrukkelijk als christen.’

Hoe is het om als christelijke jood in Jeruzalem te leven met joodse, christelijke en islamitische buren en vrienden?
‘We leven hier in een etterende wond. En uit die etterende wond komt pus: haat en woede. Hamas is onderdeel van de etter en de pus. Maar Hamas heeft de wond niet veroorzaakt. Hamas heeft de wond ook niet genezen. Hamas wordt echter wel sterker door de wond dankzij hun ideologie van haat, zoals ook de extremistische zionisten een ideologie van haat verkondigen. Maar geen van beiden is de oorzaak van de wond die ontstaan is in 1947 en 1948. Zolang deze niet behandeld wordt zullen we steeds weer en steeds opnieuw explosies van geweld zien.’

Wie is volgens u in staat deze wond te behandelen en te helen?
‘De oorzaak van de wond is dat in het eind van de jaren 1940 internationale machthebbers zich realiseerden hoezeer de joden hebben geleden. Dus moesten de joden een staat krijgen. Dat idee is geboren uit de etterende wond van het nazisme die echter op zijn beurt een nieuwe etterende wond creëerde. Want de Palestijnen – die net bezig waren zich te ontdoen van het koloniale juk zoals zovele andere volkeren daarmee op dat moment bezig waren – kregen ineens te horen: jullie land wordt toebedeeld aan een ander volk. Dit is de etterende wond die door de internationale gemeenschap is gecreëerd. De Israëlische joden hebben nu een eigen land en een staat. Maar 73 jaar later hebben de Palestijnen nog steeds niets. Dat het dus constant explodeert kan geen verrassing zijn.’

Hoe gaan christenen aan beide kanten met deze situatie om? U bent jarenlang verantwoordelijk geweest voor de Hebreeuws-sprekende katholieken in het Heilig Land en kent ook veel Arabisch-sprekende christenen.
‘Hebreeuws-sprekende katholieken reageren merendeels zoals hun mede-Israëliërs. En christelijke Palestijnen reageren zoals hun mede-Palestijnen. Ze staan dus aan beide kanten van de strijd. Maar de kerk heeft de plicht te spreken uit naam van Christus en het enige instrument dat we hebben is de instrument van de taal.

De in het Heilig Land gewortelde kerken die door deze politieke strijd verdeeld zijn, omdat zij gelovigen hebben aan beide kanten van de strijd, spreken de afgelopen tijd daarom ook steeds helderder en duidelijker. Dit geldt voor de katholieke kerk, de orthodoxe kerk, de grote protestantse kerken en in toenemende mate ook voor de gewortelde evangelicale kerken die voorheen nogal ‘bijbels’ dachten – wat dat ook moge betekenen – en dus zionistisch.

De kerk gebruikt steeds vaker en steeds duidelijker het woord ‘gelijkheid’ en dat is een bevrijding. Want de kerk moet zich namelijk niet zozeer richten op de politieke oplossing – discussies over een tweestatenoplossing of juist niet – maar moet spreken over waardigheid van elke menselijke persoon die wordt uitgedrukt in de term gelijkheid.’

Wat zegt u dan tegen de christenen die de bijbel lezen als een belofte aan het volk Israël.
‘Hou alsjeblieft allereerst op met het citeren van uit hun verband getrokken bijbelverzen. Wees er zeker van dat je de bijbel als geheel begrijpt. Verzen uit hun context trekken om een bepaalde ideologie te ondersteunen is eeuwenlang gedaan. We deden precies hetzelfde toen we joden achterstelden en vervolgden. Ook toen gebruikten we bijbelteksten buiten hun verband. Zo deden we het ook met slavernij. Apartheid in Zuid-Afrika werd op dezelfde wijze ideologisch gelegitimeerd.

We moeten christelijker worden. Voor ons als christenen is het centrale moment van de bijbel Jezus Christus. Kan iemand me laten zien waar Jezus spreekt over de grenzen van een land dat zich met geweld moet verdedigen tegen vijanden, een ander volk bezetten en een regime opdringen dat discrimineert? Bovendien: waar waren deze zo zogenaamd bijbelvaste christenen toen de bijbel werd misbruikt om de joden uit te moorden?’

Wat is dan volgens u de blijvende belofte aan Israël?
‘De vraag is waarom Israël überhaupt bestaat. Israël komt ten leven met Abraham. De mensheid was niet meer in contact met God en God roept Abraham op een volk te worden om de relatie met God te incarneren. Wanneer Jezus komt wordt dit verbond uitgebreid. Ik geloof niet dat de Joden zijn verworpen. God is altijd trouw en herroept zijn verbond niet.

Als christenen zijn wij deel van Israël. De grote vergissing was te denken dat de kerk Israël heeft vervangen. Wij hebben hen niet vervangen: we zijn gezamenlijk met de Joden onderdeel van het uitgebreide concept van het Volk van God. En Israël heeft een blijvende rol in de heilsgeschiedenis. Als volk, meer dan als staat. Voor veel mensen in en buiten Israël staat Israëliër gelijk aan jood. Maar dat is niet waar: de meeste joden ter wereld zijn geen Israëliër en er zijn heel veel Israëliërs die niet joods zijn. Zolang er onduidelijkheid bestaat over wat deze twee woorden betekenen blijven we in deze etterende wond steken.’

Dit is een verkorte versie van het interview dat verscheen in het Nederlands Dagblad, overgenomen met toestemming van de auteur. Het hele interview leest je hier.

America magazine – the jesuit review interviewde David Neuhaus over zijn werk voor vrede en verzoening in Jeruzalem.