Antonio Pileggi sj organiseert in Milaan avonden en festivals voor fans van elektronische muziek en metalheads. Waarom?

Tijdens de Wereldjongerendagen van de afgelopen zomer in Lissabon trok de Portugese dj- priester Guilherme Peixoto (49) veel aandacht. Zo zorgde hij ’s ochtends vroeg voor een opzwepende wake-up call met een remix van Comment Ne Pas Te Louer die de jongeren niet snel zullen vergeten. Het bruist tussen religie en hedendaagse muziek.

(Lees verder onder het fragment)

Zo ook in de Lage Landen. Benedictijner monnik Thomas Quartier (51) schrijft in zijn boek Levensliederen over hoe musici als John Lennon, Boudewijn de Groot en Bob Dylan hem inspireerden. En wat te denken van de grote en groeiende belangstelling jaarlijks op Witte Donderdag voor de popmusical The Passion?

In de 15-eeuwse San Fedelekerk

Natuurlijk laat Italië ook van zich horen; bijvoorbeeld vanuit Milaan waar pater-jezuïet Antonio Pileggi (57) verantwoordelijk is voor het Cultureel Centrum San Fedele. Dit centrum, gevestigd in de 15-eeuwse jezuïetenkerk San Fedele, werd kort na de oorlog opgericht met het idee om spirituele en culturele dimensies samen te brengen.

De jezuïet, een lange, tengere figuur met een kettinkje met crucifix om zijn hals, presenteert vanavond muziek van de experimentele elektronische componisten Maryanne Amacher en Tim Hecker, een Canadees van wie de instrumentale ambient muziek zweeft tussen gelukzaligheid en terreur. Het gelovige volk, dat zwijgend plaatsneemt in het pas gerenoveerde auditorium, zijn studenten, fans van elektronische muziek en metalheads. 

Open voor de gewijde dimensie

“De musici die we kiezen zijn mensen die openstaan voor de spirituele en gewijde dimensie,” zegt Pileggi. “Veel van de eerste bezoekers waren verrast toen zij een priester ontmoetten op een muziekfestival, maar inmiddels heeft het nieuws zich verspreid.”

Het centrum San Fedele werd na de oorlog opgericht met als doel spirituele en culturele dimensies samen te brengen. Pier Paolo Pasolini, Federico Fellini en Marcello Mastroianni waren onder de eerste gasten en in de crypte van de kerk staan moderne kunstwerken van Lucio Fontana en Jannis Kounellis. Maar voor de komst van pater Pileggi, stond muziek niet op het programma.

Pileggi geloofde niet totdat…

In zijn vorige leven was Pileggi componist van hedendaagse instrumentale muziek, eerst opgeleid in zijn geboortestreek Calabrië en daarna in Parijs. Hij is geïnspireerd door Boulez, Stockhausen en Messiaen. Tijdens zijn werk voor het Atempo festival voor hedendaagse muziek in Caracas, Venezuela, leerde hij hoe hij concerten moest organiseren.

“Ik geloofde toen niet in God en was zelfs een beetje antiklerikaal”, herinnert hij zich. “Op een gegeven moment woonde ik echter een gezongen zaterdagavondmis bij in een kerk in Parijs en hoewel ik niet wist waarom, veranderde er iets in mij en bleef ik elke week terugkomen.”

In 1998 trad hij op 32-jarige leeftijd in bij de jezuïeten. Tijdens de daaropvolgende periode van geestelijke vorming kreeg muziek een andere betekenis. “Ik was getuige van de prachtige psalmen die in de kloosters werden gezongen, ik luisterde naar de lofprijzingen voor God; ik leerde op een andere manier naar muziek te kijken.”

Ze waren geïnteresseerd in spiritualiteit

Nadat hij in 2009 vanuit België naar Milaan werd geroepen, begon Pileggi weer concerten te organiseren, waarbij hij oude muziek en hedendaagse componisten, jazz en soundtracks bij stomme films onderzocht. Hij nodigde Hecker voor het eerst uit voor een concert in 2013 en realiseerde zich dat er een scene bestond van experimentele muzikanten die al geïnteresseerd waren in spiritualiteit, zij het niet per se recht in de leer. “We zagen een nieuw publiek, waarmee we in contact willen komen”, legt Pileggi uit. Zo ontstond het Inner Spaces festival, gewijd aan de meest etherische en spirituele uitingen van elektronische, ambient en experimentele muziek. 

“Voor ons is de luisterdimensie fundamenteel. Ons belangrijkste zintuig is het gehoor. In de Bijbel is ‘luisteren’ een van de belangrijkste werkwoorden; er moet geluisterd worden naar het woord van God”, aldus Pileggi. “En ik heb gemerkt dat muziek de aandacht kan stimuleren tot luisteren. Zelfs als het geen muziek is die direct verbonden is met het heilige, brengt het ons dichter bij de dimensie van innerlijkheid, waar we terugkeren naar onszelf.”

Extreemrechtse katholieken

Religie en avant-garde muziek vormen niet vanzelfsprekend een goed team. In mei van dit jaar demonstreerden extreemrechtse katholieke demonstranten op een dronefestival in Carnac, West-Frankrijk, waarbij zij zwaaiden met borden met teksten als: “Elektroconcert in een kerk – wat doen onze bisschoppen?”. In Nantes blokkeerden activisten vorig jaar een concert in een kerk van de Zweedse darkwave-muzikante Anna von Hausswolff. Maar op het San Fedele plein leven Bijbelverzen en bubbelende beats in harmonie.

Pileggi zegt dat de musici die naar het centrum komen vaak veel vragen stellen over zijn spiritualiteit. “Soms schrijven mensen me over spiritualiteit en vragen ze om advies.” “Al snel groeit de relatie en soms wordt het een vriendschap.” Geloofskwesties blijven echter een privéaangelegenheid. Het is niet nodig om gelovig te zijn om de concerten bij te wonen of om mee te spelen en de enige man van de kerk die aanwezig is, is Pileggi. Voor kerkelijke zaken is er altijd de kerk naast het centrum.

Marco De Vidi en Wiggert Molenaar sj (red.)

Afbeelding via San Fedele Musica.