De jonge Franse jezuïet Xavier de Bénazé wil binnen en buiten zijn orde bijdragen aan ‘groener’ denken en handelen. “Die bekering is een moeilijke opgave. Harten moeten worden geraakt.”

Xavier de Bénazé sj groeide op in het gebied tussen de Middellandse Zee bij Marseille en een klein dorpje op het platteland. “Ik kom uit een katholieke gezin waarin aandacht voor sociale gerechtigheid en de zorg voor de armen belangrijk was.”

Dezelfde aanwezigheid van God

Na zijn middelbare school bij de dominicanen in Marseille en zijn studies aan de universiteit, werd hij landbouwkundig ingenieur op het gebied van duurzame ontwikkeling. “In die periode maakte ik een pelgrimstocht naar Assisi, terug naar de plek waar ik een retraite deed toen ik vijftien was. Opnieuw voelde ik dezelfde aanwezigheid van God. Ook de vraag van mijn roeping stelde zich opnieuw. Na die pelgrimage begon ik met geestelijke begeleiding en kwam ik tot de conclusie dat ik twee roepingen, die van jezuïet en landbouwkundig ingenieur, met elkaar zou kunnen verbinden.”

Het is geen optie te wachten

Als jezuïet begon Xavier aan zijn vijfjarige studie filosofie en theologie en leerde de sociale en ecologische vragen vanuit nieuwe perspectieven te benaderen. “Omdat de Geest van “Laudato Si’ mij sterk bleef aanspreken, vroeg de provinciale overste mij voor het vervolg van mijn jezuïetenopleiding daarop toe te leggen. Ik nam deel aan het master programma ‘Theologie, Ecologie en Ethiek’ van de jezuïeten in London en dit jaar zal ik in Parijs mijn master in eco-theologie afronden. In zekere zin kan ik zeggen dat de Sociëteit van Jezus het kader is waarbinnen ik mijn achtergrond als ingenieur, mijn diepe religieuze roeping en mijn interesse voor sociale en ecologische gerechtigheid met elkaar kan verbinden.”

Het ecologisch bewustzijn

Onlangs werd hij door zijn Franse medebroeders benoemd tot ‘Laudato Si’- afgevaardigde’. Dat maakte hem verantwoordelijk voor het ecologisch bewustzijn binnen zijn provincie – en dat daar daadwerkelijk iets mee gebeurt. “Dat zal een investering in tijd vergen. Er zijn mensen nodig die verantwoordelijkheid willen opnemen. Het is geen optie zomaar te wachten in de hoop dat de dingen vanzelf in beweging gaan komen. Tenminste, als je de oproep van de paus om zorg te dragen voor ons gemeenschappelijk huis wil beantwoorden.”

Naast Xavier wil zijn provincie een full-time lekenkracht rekruteren om de klus samen aan te pakken. Een van de eerste besluiten die zijn provinciaal nam is het ombouwen van het bezinningscentrum in de buurt van Lyon tot een eco-spiritueel centrum. “Dit is een grote verandering. We werken nu aan het vinden van de middelen om dit te realiseren.”

De jezuïetengemeenschappen veranderen

Volgens de Franse jezuïet kun je geen ecologie prediken en vervolgens op een manier leven die daarmee niet in overeenstemming is. “Het eerste domein waarin wij verandering willen brengen is de stijl van leven in de jezuïetengemeenschappen en -instellingen. Er is ook de bewustwording dat die bekering een moeilijke opgave is. Begeleiding is noodzakelijk. Het is nodig dat onze boodschap wordt gehoord, maar ook dat de harten worden geraakt.

Ik geloof niet dat wij iets uitzonderlijks moeten uitvinden.

Naast de doorgroei van spirituele centra in eco-spirituele centra en daarbij de ‘inzet’ van de Geestelijke Oefeningen die kunnen bijdragen tot een ecologische bekering, hoopt Xavier het intellectuele apostolaat verder ontwikkelen inzake ecologie. “Onze sociale (studie)centra, universiteiten en uiteraard ook ons scholennetwerk. Het is belangrijk om onze stem te laten horen in de grote intellectuele debatten die nu plaatsvinden op het gebied van ecologie. Ook dit is een belangrijke component van de jezuïtische traditie.”

Lokaal en globaal

Xavier hoopt lokale gemeenschappen tot samenwerking te kunnen bewegen. “Op lokaal niveau zijn er mensen met veel ervaring op ecologisch gebied en het leiden van een eenvoudig leven. Ik geloof niet dat wij iets uitzonderlijks moeten uitvinden. Daarom vind ik de formulering van het derde wereldwijde apostolische speerpunt van de jezuïten bijzonder aantrekkelijk.” 

Het gaat inderdaad om hoop

De plaatselijke gemeenschappen, die veel gemeen hebben in termen van ecologische aandachtspunten en vanuit hun jezuïtische identiteit en spiritualiteit, zijn volgens Xavier ook een goed vertrekpunt voor samenwerking op Europees niveau. “Er is altijd de ecologische noodzaak om boven het lokale aspect uit te stijgen om het structurele niveau aan te kunnen pakken. We hebben belangrijke veranderingen in Europa nodig, die niet alleen tot stand komen door minder vlees te eten of minder met het vliegtuig te reizen. Jezuïtische netwerken moeten samenwerken op het gebied van gemeenschappelijk lobbyen, en om onderwijs te gebruiken om meer diepgaande veranderingen tot stand te brengen. Toch zie ik de lokale gemeenschap als het kritieke niveau om tot coherentie in deze initiatieven te komen.”

Wat jij doet is betekenisvol

Het komende decennium zal kritisch zijn in de gemeenschappelijke strijd tegen een ecologische ineenstorting. Toch heeft Xavier de Bénazé sj hoop, ondanks alle traagheid. “Het gaat inderdaad om hoop. Vaclav Havel (de voormalige Tsjechische president en mensenrechtenactivist) zei: “Hoop is geen optimisme noch de zekerheid dat dingen goed zullen gaan, maar de zekerheid dat wat jij doet betekenisvol is”. Ik weet niet of de veranderingen op tijd komen. Als ik eerlijk ben, situeer ik mij vaak in het pessimistische kamp. Maar dit weerhoudt mij er niet van actief betrokken te zijn en een lans te breken voor het verhaal van de ecologische transitie. Ik heb maar één leven, en hoewel er ook andere verhalen zijn, is dit het verhaal dat ik in mijn leven wil promoten.

Een andere citaat dat mij inspireert is heel bekend in de ignatiaanse familie: ”Bid alsof alles van jou afhangt, en handel alsof alles afhangt van God.” Dit is het raamwerk waarbinnen ik de roeping en de energie vind om die hoop te omarmen.”