Deze icoon van Ignatius van Loyola en de onderscheiding der geesten werd ontworpen door de Syrische jezuïet Sami Hallak. De icoon werd in 2002 geschreven door Rafiq Aassi.

Deze icoon geeft een samenvatting van het geschenk van Ignatius van Loyola met betrekking tot de geestelijke onderscheiding. Deze ervaring verwierf hij door het kijken naar de gebeurtenissen in het dagelijks leven doorheen een spirituele bril.

De icoon is ontworpen aan de hand van een raster met geometrische vormen: twee verticale lijnen verdelen het schilderij in drie gelijkvormige rechthoeken, en twee horizontale vlakken. De delen van de verticale vlakken zijn rechts en links van het beeld van Ignatius geplaatst, dat zich in het midden van de icoon bevindt.

Ignatius als degene die onderscheidt

Deze onderverdeling van de verschillende elementen is gebaseerd op de “rechterkant” en de “linkerkant” in de gelijkenis van het laatste oordeel (Matteüs 25, 31-46). Aan de rechterkant vinden we alle elementen die overeenstemmen met de wil van God. Links staan de elementen die niet beantwoorden Gods wil. En in het midden staat de heilige Ignatius, hij is degene die onderscheidt.

De blote voeten, teken van ascese en soberheid

De horizontale lijnen geven het onderscheidend vermogen aan. Daaronder zie je het onderscheiden met behulp van de eenvoudige, alledaagse middelen die helpen om Gods wil te ontdekken. In het midden staat de onderscheiding volgens de apostolische doelstellingen en daarboven is de onderscheiding van de geesten.

Deze icoon stelt de heilige Ignatius voor die in het midden staat, gekleed in zijn jezuïtisch religieus kleed. De heilige staat op blote voeten, een teken van de ascese en de soberheid die zijn leven na zijn bekering kenmerkten.

Het boek in zijn hand

De positie van zijn rechterhand geeft aan dat hij onderricht geeft. In zijn linkerhand houdt hij een groot, gesloten boek tegen zijn borst. Dit boek staat voor de boeken die een rol speelden in zijn bekering: het leven van Christus en een bloemlezing van de heiligen, een epos met biografieën van heiligen.

Ignatius draagt een pelgrimsstok aan zijn rechterarm als herinnering aan de pelgrimstocht naar het Heilig Land die hij maakte na zijn bekering. De stok herinnert ons echter ook aan de verwonding die hij opliep als wereldlijk ridder in de Slag om Pamplona, toen hij nog ver van God stond. Deze kwetsuur is ook zichtbaar bij het onderzoek van de knieën van de heilige – de linker lijkt langer dan de rechter.

Aan de zijkant van de voeten van Ignatius treffen we de wapens van de ridder van Loyola aan. Ze symboliseren oorlog, geweld en wapengebruik, die God niet behagen. 

Jeruzalem: moslims, christenen en joden

Aan dezelfde kant leidt een weg naar de stad Jeruzalem. De architectuur van de Heilige Stad herinnert ons aan de icoon van Christus’ intrede in Jeruzalem op Palmzondag. Er zijn echter veranderingen aangebracht aan de gebouwen. De grote en indrukwekkende tempel die in de traditionele icoon is afgebeeld, is niet meer aanwezig. In plaats daarvan vinden we de Al-Aqsa-moskee. Ernaast staan drie kleine kerken – de Latijnse, de Syrische en de Byzantijnse – alsook een kleine Joodse synagoge. De gebouwen weerspiegelen de bevolking van Jeruzalem ten tijde van de heilige Ignatius: een islamitische meerderheid, een christelijke minderheid verdeeld in kerkgemeenschappen en een kleine joodse aanwezigheid.

De vreugde die Ignatius voelde veranderde snel

Boven de stad herinnert een slang met meerdere koppen aan het visioen dat Ignatius had in Manresa. De slang symboliseert valse troost – de vreugde die Ignatius voelde bij het zien van dit visioen veranderde snel in een diepe en langdurige troosteloosheid.

Het verhaal van de muilezel

Achter Ignatius graast een ontspannen muilezel op weg naar Rome. De muilezel roept de eerste dagen van de bekering van de heilige Ignatius in herinnering, toen hij zijn muilezel liet beslissen of een man moest blijven leven of sterven.

Achter de muilezel verschijnt een verlaten berg, een symbool van de perioden van verwarring en een gevoel van ontreddering dat deel kan uitmaken van de dynamiek van de onderscheiding. Gevoelens zijn belangrijk en het fluwelen kledingstuk dat de gebouwen boven de berg met elkaar verbindt, vertelt ons dat onderscheiding een innerlijk proces is dat zich afspeelt in het hart van de mens.

Een gondel uit Venetië

In het linker gedeelte van de icoon is er een weg die naar het Vaticaan leidt. Het water stroomt door de deur van de kerk. Dit verwijst naar het visioen van Ezechiël (47, 1-12) met de tempelpoort, waar het water onderuit stroomt. Er zijn geen golven in het water, want golven staan voor de krachten van het kwaad. Evenmin staat het water stil – het stroomt en geeft de dynamiek aan van het kerkelijk leven.

Ignatius en zijn metgezellen zagen hierin een teken van de Heer.

In het water vaart een gondel uit Venetië naar het Vaticaan. Deze bevat twee boeken: de Geestelijke Oefeningen en de Constituties van de Sociëteit van Jezus. Het zijn de beroemdste geschriften van Ignatius van Loyola. Daarin verwoordt hij zijn spiritualiteit.

De visioenen van Ignatius

De boot komt uit Venetië, omdat Ignatius en zijn metgezellen in die stad besloten zich aan de Heer te wijden in een leven van dienstbaarheid in Jeruzalem. Maar in het jaar nadat zij deze beslissing hadden genomen, voer geen enkele boot uit Venetië naar Jeruzalem. Ignatius en zijn metgezellen zagen hierin een teken van de Heer. Hij wilde dat zij zich zouden toeleggen op de dienst aan de universele Kerk eerder dan te werken in één enkel geografisch gebied. Daarom gingen ze naar Rome en stelden ze zich ter beschikking van de paus.

Van bovenaf lijkt de hand van de Heer alle keuzes te zegenen. Het verwijst naar de visioenen die de heilige uit de hemel heeft ontvangen. In tegenstelling tot de valse vertroostingen van de slang, merkte de heilige Ignatius dat deze visioenen duidelijk van God afkomstig waren omdat de vrede die ze hem gaven nog lang na het einde van de visioenen aanhield.

Sami Hallak sj