Jezuïet Marc Desmet is arts in de palliatieve geneeskunde. Leo De Bock maakte een film over zijn werk rond de vraag: Welke plaats heeft barmhartigheid in het levenseinde van mensen?

“Wie is nu graag bezig met mensen die sterven, die vooral miserie kennen?” Marc Desmet sj is aan het woord, de witte doktersjas om zijn lichaam. “Maar dat is wel de plek waar ik thuiskom. Waar ik in mijn element ben. Dat is mijn manier om over roeping te spreken. Merken dat je ergens helemaal thuiskomt, terwijl dat vooraf niet zo was gepland.”

Hoe ben je dan barmhartig?

De film Rozen van barmhartigheid gaat over hem. Of beter gezegd: over het werk waarin hij mensen als arts bijstaat in de laatste weken van hun leven. Hoe ben je dan barmhartig? Voor mensen die weten dat ze niet lang meer hebben. Die ziek zijn en pijn hebben, die vaak een lang traject achter de rug hebben. Mensen die soms niets liever willen dan sterven.

Marc Desmet trad na zijn opleiding tot arts in bij de jezuïeten. Hij geeft leiding aan een afdeling voor palliatieve zorg in het ziekenhuis van Hasselt. Hij kent de angsten, tranen, pijn en het verdriet van de mensen die er hun laatste dagen, weken, maanden doorbrengen.

Als in de documentaire een man aangeeft euthanasie te willen, schrikt hij daar niet van. Hoe vaak zal hij die vraag gehoord hebben? Aan zijn non-verbale communicatie zien we dat hij de wanhoop en angst herkent die dikwijls achter zo’n vraag schuilt. Desmet weet de man gerust te stellen, nodigt hem uit op de afdeling voor palliatieve zorg te komen. Daar zal hij goed geholpen kunnen worden. En ja, de man leeft er een beetje op, wordt rustiger, vindt er een plek waar hij zo vredig als mogelijk is kan sterven.

Een onverwachts geschenk

“Mensen komen hier binnen en denken dat het snel gedaan zal zijn. En dan blijkt dat goede palliatieve zorg en geneeskunde soms levensverlengend is”, zegt Desmet. “Sommigen zullen zeggen: ‘Ik heb hier nog een paar goede weken gehad en dat had ik helemaal niet gedacht’. Mensen komen uit een donker dal omhoog. De tijd hier is een onverwacht geschenk.”

Samen onderscheiden, de lichtflitsen die we zien in het duister.

Op de afleiding voor palliatieve geneeskunde is een kader gecreëerd met symptoomcontrole, luisteren, rituelen en met aandacht voor spirituele noden en voor familieleden. “Daarbinnen kan het lijden anders worden, maar het lijden verdwijnt niet. En de dood verdwijnt zeker niet. Maar als je samen met lijden kunt omgaan, wordt het iets anders. Samen onderscheiden, de lichtflitsen die we zien in het duister.”

“Uiteindelijk zoeken we het leven, ook in het sterven”, zegt de arts als hij begint over barmhartigheid in de stervensfase. “Soms willen patiënten euthanasie. Ik wil dat niet uitsluiten, maar ik denk dat we er heel voorzichtig mee moeten zijn. En soms kun je, na een lang traject, zeggen: dit was een vorm van barmhartigheid. Maar dan moet je toch wel een hele weg naar Jeruzalem gegaan zijn. Maar in deze context gebruikt ik dat woord barmhartigheid niet vaak.”

Een pleidooi voor nuance

Maar dat is niet het laatste wat hij over dit beladen onderwerp wil zeggen. In een pleidooi voor nuance zegt hij: “In onze christelijke traditie hebben we het Laatste Oordeel. Dat wil zeggen: een oordeel dat niet bij de mens ligt en dat ik dus niet zal uitspreken. Maar ik moet wel keuzes maken, in mijn menselijke beperktheid. Als ik de complexiteit rond een euthanasievraag probeer te integreren, merk ik dat zelfs een beslissing tot euthanasie een zekere sereniteit en vrede kan geven. Ook al heb ik liever dat dat niet gebeurt, laat ik duidelijk zijn. Maar ik zal mij er niet uit terugtrekken. Dat is mijn vorm van barmhartigheid. Ik laat het niet aan een andere arts over. Ik vind het belangrijk daar middenin te staan. Om samen met anders-denkenden daarover na te denken. Want die euthanasievraag komt niet uit de lucht vallen. En we kunnen niet doen alsof dat probleem er niet is, of makkelijk oplosbaar is.”

De film Rozen van barmhartigheid is gemaakt door Leo De Bock, in opdracht van www.kerknet.be.