De Gemeenschappen van Christelijk Leven (GCL) steunen op drie peilers: heiliging van het dagelijks leven, onderlinge solidariteit, én apostolaat naar buiten toe. Maar zijn die ook in evenwicht?

Nog twee jaartjes slapen en dan viert de Sociëteit van Jezus het vierde eeuwfeest van de heiligverklaring van Ignatius van Loyola en Franciscus Xaverius, die geschiedde op 12 maart 1622. In een boek over de jezuïeten in de Lage Landen, dat binnenkort uitkomt, noemt de historicus Pierre-Antoine Fabre hen “tweelingen”, omdat ze vaak samen werden afgebeeld. Ignatius, de bestuurder in Rome, lijkt op de zon, de ‘onbewogen beweger’, aldus Fabre. De missionaris Xaverius is daarentegen als het eerste hemellichaam dat in een ruime baan rond die zon beweegt. Wanneer ik zelf hun én ons charisma moet uitleggen, zeg ik graag dat je jezuïeten in het hart van de Kerk vindt en aan haar grenzen.

De stichter van de Gemeenschappen van Christelijk Leven (GCL), de Waalse jezuïet Jean Leunis, was nog door Ignatius zelf in de Sociëteit opgenomen. Hij werd gevormd in de geest van de stichter en door de verhalen uit de missies. De lekenbeweging die hij begon in 1563, de Mariacongregaties, had dan ook als pijlers: heiliging van het dagelijks leven (eucharistie, gebed), onderlinge solidariteit (volgens leeftijd, geslacht en sociale groep), én apostolaat naar buiten toe (armenzorg, ziekenzorg).

Een zekere onevenwichtigheid

Het werd een groot succes, met name in de zeventiende eeuw, toen de orde op haar hoogtepunt was. Zij ging met haar ten onder in 1773 en kwam met haar terug in 1814, groter en sterker dan ooit. Maar, zoals zo vaak bij een nieuwe start, sloop er een zekere onevenwichtigheid in de beweging. Het accent kwam op één dimensie te liggen, de zelfheiliging. De crisis die daaruit voorkwam, werd in 1948 door Pius XII bezworen door, onder andere, te wijzen op de wezenlijke rol van het apostolaat. Pas na het Concilie, in 1967, kregen de Mariacongregaties nieuwe statuten en een nieuwe naam: Gemeenschappen van Christelijk Leven.

Goede mensen, goede bijeenkomsten, goede uitwisselingen, maar soms nogal naar binnen gericht.

Het vierde eeuwfeest van de heiligverklaring van Ignatius van Loyola en Franciscus Xaverius is een goede gelegenheid om te kijken hoe het nu met de Gemeenschappen gesteld is. Heeft die tweede nieuwe start ook een zekere onevenwichtigheid met zich meegebracht? Ik ken de GCL van mijn studentengroep in Leuven, eind jaren 1990; daarna was ik lid van een groep van (jonge) werkenden, eerst in Londen en daarna in Delft, tot 2009.

Focus op de onderlinge solidariteit

Goede mensen, goede bijeenkomsten, goede uitwisselingen, maar soms nogal naar binnen gericht. Daar zijn redenen voor: christenen zijn een minderheid geworden, marginaal zelfs en gediscrimineerd in de media. Wat ons geloof betreft, geven we vaak de voorkeur aan anonimiteit en aan de beslotenheid van eigen huis en kerk. Maar heeft dat het evenwicht tussen die oorspronkelijke drie pijlers van Leunis niet geschaad? Is het accent niet teveel op de onderlinge solidariteit komen te liggen (een schaars goed in onze individualistische tijd) en te weinig op het apostolaat? We moeten elkaar sterken in het geloof. Echter, wanneer de spirituele en apostolische dimensies daarbij op de tweede en derde plaats komen, kan de geloofsuitwisseling verworden tot een gesprek over vooral de eigen zorgen en vreugden. We bewegen ons dan in steeds hetzelfde kringetje, in plaats van rond een stralend middelpunt.

Maar was God niet een God van verrassingen? Een God van “vaar naar het diepe”?

Als voorbereiding op zo’n feest is het goed om een stap terug te doen en naar onszelf te kijken

Nog twee jaartjes slapen en dan vieren we het eeuwfeest van Ignatius en Xaverius, die op bijzondere wijze het charisma van de Sociëteit van Jezus belichamen, dat ook voor de GCL fundamenteel is. Als voorbereiding op zo’n feest is het goed om een stap terug te doen en naar onszelf te kijken: Steunt ons gemeenschappelijke christelijke leven voldoende op alle drie de pijlers? Wie of wat is ons vaste middelpunt en naar welke grenzen worden wij bewogen?

Marc Lindeijer

Afbeelding: Franciscus Xaverius.