Jos Moons sj schreef het boek De kunst van geestelijke begeleiding – een praktijkboek in ignatiaans perspectief. “Je staat als het ware met de handen op de rug te kijken naar wat in iemands ziel gebeurt.”

Wat is geestelijke begeleiding – waarover gaat het in de kern?

‘Het gaat over de ziel. Geestelijke begeleiding is een ontdekkingstocht waarin we zoeken naar hoe God met iemand omgaat. In begeleidingsgesprekken proberen op het spoor te komen wat iemand innerlijk beweegt door ervaringen uit te diepen.’

Wat is de grondhouding van de begeleider?

‘Eerbied voor Gods mysterieuze omgang met de mens die tegenover je zit. Je staat als het ware met de hand op de rug te kijken naar wat in iemands ziel gebeurt. Daar hoort ook een houding van armoede bij; ik weet niet wat hier gebeurt, ik ben er slechts getuige van. En van benieuwd-zijn-naar. Wat gebeurt er in zijn of haar leven? Hoe is dit voor de ander? Door vragen te stellen, te luisteren en stiltes te laten vallen, kan de ander meer zicht krijgen op wat hem beweegt of bewoont. Hij of zij ontvangt zo woorden om contact te krijgen met zijn ziel.’

Contact met zijn ziel?

‘Als ik werk, ben ik aan het lezen, aan het mailen of stel ik een liturgieboekje samen. Veel van wat doen doen gebeurt op dat praktische niveau. Maar intussen gebeurt er ook iets op het niveau van de ziel. Geestelijke begeleiding is een soort pauze om te zien wat zich op dat niveau afspeelt.’

Het is een soort oefenen in het thuiszijn in de wereld van de ziel?

‘Zodat het makkelijker wordt om tijdens de praktische handelingen af te stemmen op wat zich in je innerlijk afspeelt. Ik ben nu bijvoorbeeld bezig met een ingewikkelde liturgie in verschillende talen. Terwijl ik daarover mail, ervaar ik dankbaarheid voor de goede samenwerking. Niet dat ik voortdurend in contact sta met mijn ziel, dan zou ik heilig zijn. Maar je kunt dat wel oefenen, net als bijvoorbeeld hardlopen; daar word je ook beter in door training.’

Wat is het eigene van ignatiaanse begeleiding?

‘Mensen laten zien wat ze ervaren en ontdekken welke gelovige betekenis die ervaringen hebben. God communiceert met ons doorheen onze innerlijke ervaringen. Als je die op het spoort komt, kun je daar een legenda bij zoeken. Daar ‘lees’ je bijvoorbeeld: als ik aanhoudend cynisch ben, ben ik op het verkeerde spoor. Maar die legenda is persoonlijk en daarom kan begeleiding zinvol zijn. Iemand met een groot ego zal verbittering voelen als iemand anders aandacht krijgt. Dat is een innerlijke ervaring. Als iemand dat kan opmerken, weet hij: mijn ego zit in de weg, ik ben verkeerd bezig. Een ijverig persoon heeft geen last van verbittering, maar die merkt dat hij gas terug moet nemen als hij fanatiek wordt. De ervaring van rust en ontspanning kan voor hem een stimulans zijn om juist op die weg verder te gaan. Wat dan weer een verkeerd spoor is voor iemand die lui is.’

Wat heeft dit met God te maken?

‘Om met ons te communiceren, maakt God gebruik van de bewegingen in onze ziel. Ervaar je rust, vreugde, vrede, mildheid… dan laat hij als het ware weten: ga zo maar door, je doet wat ik wil. Als er goede dingen gebeuren en anderen hebben daar profijt van, dan werk je mee aan het Rijk Gods. Wat niet wil zeggen dat je altijd blij bent. Wie een dierbare verliest zal rouwen en diep verdriet kennen. Leven op het niveau van de ziel betekent niet dat de zon altijd schijnt. Maar je hebt geleerd om in de weerbarstigheid te benoemen wat je ervaart. Ervaringen die je terugvindt in de legenda, zodat je keuzes kunt maken op welke gevoelens je wel of niet ingaat.’

Kunt u een voorbeeld geven van hoe geestelijke begeleiding in uw leven werkte?

‘Ik was in mijn jonge jaren een ‘goede katholiek’, een beetje conservatief. Ik had ook wel een gevoelige kant, maar ik wist niet dat dat een rol kon spelen in het christelijke leven. Door geestelijke begeleiding leerde ik een bepaalde diepte toe te laten en te ervaren wat er in mij gebeurt. Vanmorgen aan het ontbijt vertelde een huisgenoot bijvoorbeeld dat hij een retraite ging doen in Spanje, een pelgrimage. Een andere huisgenoot reageerde daar sceptisch op: retraites doe je toch in een retraitehuis, wat is dit nu? Maar ik ervoer eerbied. Eerbied voor de vorm die werkt voor hem – en ook teleurstelling, vanwege de reactie van mijn andere huisgenoot.’

Jos Moons sj. De kunst van geestelijke begeleiding – een praktijkboek in ignatiaans perspectief. Berne Media, Heeswijk, 2019. 155 blz. € 19,90.