1614 – 1661
Vader van de Chinese cartografie

In maart 2016 komt er bij veilinghuis Koller in Zürich een opmerkelijk portret onder de hamer. Het indrukwekkende portret (doek, 69,5 x 59cm) is voluit gesigneerd door Michaelina Woutiers(1614(?)-1687), een fenomenale vrouwelijke schilder die in het midden van de 17^de eeuw in Brussel actief was.

De man op het portret wordt geïdentificeerd door het opschrift in de rechter bovenhoek dat in het Chinees en in fonetische transcriptie de naam noemt van Wei Kuangguo (moderne transcriptie), alias de Italiaanse jezuïet Martino Martini (1614-1661). Tot nog toe was geen levensecht portret van hem bekend. Zijn belang is onmiskenbaar groot : vanuit China kwam hij naar Antwerpen en Amsterdam om een uitgever te zoeken voor zijn Novus Atlas Sinensis, de eerste atlas die ooit van China werd gemaakt. Balthasar II Moretus zag geen brood in de editie waarop Martini naar Amsterdam trok om bij de befaamde drukker Johann Blaeu meer gehoor te vinden. De publicatie uit 1655 werd onvoorzien een bestseller. Andere bestsellers waren zijn overzicht van de Chinese geschiedenis uit de oudste tijden en een relaas van de recente Manchu inval in China.

In 1654, de datum die ook op het doek voorkomt, was Martino Martini in Brussel op bezoek bij aartshertog Leopold-Wilhelm die hem de financiële middelen bezorgde voor zijn missioneringsactiviteiten in China. Michaelina Woutiers moet in deze periode het portret van Martini hebben gemaakt. Het bleef bewaard in het Brusselse jezuïetenklooster en werd in hun inventaris omschreven als ‘Portrait du Père Martini, un des premiers missionairs (sic) de la Chine’. In hetzelfde jaar verbleef Martini ook kort in Leuven. Daar rekruteerde hij jonge missionarissen met een uiteenzetting over China waarbij hij, vooruitstrevend als hij was, prenten toonde die werden verlicht door een ‘laterna magica’.

De nu volstrekt onbekende Michaelina Woutiers was een opmerkelijk veelzijdige schilderes die niet alleen portretten maar ook historiestukken, genretaferelen en bloemstukken schilderde. In het Kunsthistorisches Museum in Wenen is een monumentale voorstelling van Bacchus en zijn gevolg bewaard. Zelfs in Europese context is het hoogst uitzonderlijk dat schilderessen een profane scène in beeld brachten. Het grote formaat van het doek maakt het geheel nog spectaculairder. Katlijne Van der Stighelen (Kunst van de vroegmoderne tijd) heeft een boek over haar in voorbereiding.

De activiteiten en het oeuvre van Martini worden onder meer bestudeerd door Nicolas Standaert en Noël Golvers (Sinologie). De laatste heeft een symposiumbijdrage in druk waarin van dag tot dag de reis van Martini in de Lage Landen wordt gedocumenteerd. Uit Martini’s rijke correspondentie komt een uitermate dynamische en dominante persoonlijkheid naar voren, begeesterend naar geloofsgenoten toe, meedogenloos voor al diegenen die er andere denkbeelden op na hielden. Zijn Opera Omnia getuigen van zijn werkkracht, intellectuele flexibiliteit en missioneringsijver. Het portret van Woutiers karakteriseert op onnavolgbare wijze de imponerende veertigjarige jezuïet. De meervoudige interpretatie van dit portret illustreert de kracht van de interdisciplinaire expertise die zo kenmerkend is voor de Faculteit Letteren.

Met dank overgenomen van de website van de KULeuven