Wiskundige en econoom

Gaël Giraud (1970) trad na een vorig leven als adviseur bij investeringsbanken in 2004 in in de jezuïetenorde. De econoom en wiskundige is onderzoeksdirecteur van het Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (CNRS) in Frankrijk en lid van onder andere de École d’économie in Parijs. De jezuïet doceert aan de Sorbonne en het Centre Sèvres. Giraud liet zich opmerken met publicaties als Illusion financière waarin hij de vloer aanveegt met de Europese bezuinigingsmaatregelen om de financiële en economische crisis te bezweren. Ook in het boek Vingt propositions pour réformer le capitalisme schreef hij mee aan de voorstellen om het kapitalistische systeem te hervormen omdat business as usual niet langer een optie is en het sociale en het ethische weer op de voorgrond moeten komen.

Volgens Gaël Giraud is er iets grondigs mis als de financiële markten niet meer in verbinding staan met de reële economie. “We moeten weg van dat financiële kapitalisme waarbij de virtuele geldspeculatie niet leidt tot investeringen in de reële economie. Als het geld voor werkcreatie en voor de ecologische en energietransitie niet komt van de financiële wereld, vanwaar dan wel? Ik denk dat het van de bevolking zelf moet komen, bijvoorbeeld met coöperaties.”

Steden nemen voortouw

De Franse jezuïet vindt dat de burgers druk moeten uitoefenen op de politiek en de bedrijfswereld. “Als we niet met duizenden op straat komen, denken politici dat het nog niet dringend is en ze nog tijd hebben. We moeten de massa mobiliseren en zo tonen dat de klimaatverandering nu een aanpak vereist. De duurzame transities kunnen niet langer op zich laten wachten. De politiek werkt traag, maar toch zijn politieke besluiten noodzakelijk om de omslag door te voeren. Positief is dat veel steden het voortouw nemen en in hun mobiliteits- en energiebeleid het goede voorbeeld geven.”

Angst

De postmoderniteit luidde het einde van de grote verhalen in, maar dat ontbreken van utopieën en toekomstvisioenen in West-Europa leidt volgens de jezuïet tot een “eschatologische panne”. “We denken dat er geen ultieme doelen meer zijn om ons voor in te zetten. Maar zonder groot verhaal leven de mensen in angst. Zo valt het me op dat de angst voor werkloosheid zeer groot is bij jongeren, terwijl onze grootouders in meer barre tijden die angst niet kenden. Om het Bijbels te verwoorden: we wilden weg uit Egypte, maar zitten in de woestijn zonder uitzicht op het Beloofde Land. We lopen verloren zonder doel voor ogen. De politiek boezemt geen vertrouwen in, de financiële en economische crisis maken ons onzeker en dan is er nog de terreur. Op zo’n moment is het niet denkbeeldig dat we ons heil zoeken bij het gouden kalf en denken dat een magische oplossing welvaart zal brengen. Als reactie deed Mozes zijn volk goud drinken, waardoor ze tot het besef kwamen dat goud hen niet voedt. Geld brengt geen welzijn. We hebben een richtinggevend verhaal nodig dat zin geeft aan ons leven en hoop wekt voor de toekomst. Zoniet dreigt letterlijk de apocalyps.”

Gedeeld gebruik

Omdat energiebronnen schaarser worden, moeten we er zuiniger mee omgaan, stipt Giraud aan. “Hoe kunnen we de vraag naar energie doen afnemen en de efficiëntie van het verbruik verhogen? Laten we alvast het onnuttige gebruik stoppen. Zo kan België zeker nog zijn verlichting op autowegen afbouwen. Spanje koos ervoor één op de twee lichten te doven langs de wegen. Zo zijn meerdere energiebesparende methodes te bedenken. Als je bijvoorbeeld in een land als Frankrijk alle vaste computers door minder verbruikende laptops vervangt, kun je een kerncentrale sluiten. Ook het verwarmen van gebouwen kan energiezuiniger. Renovaties in die richting verdienen steun. Verder dient zeker nog meer te worden gerecycleerd en inzetten op de deeleconomie is eveneens aangewezen. Ouderen zijn opgegroeid in een tijd dat bezit belangrijk was en hebben het er misschien moeilijk mee, maar bij jongeren zie ik veel enthousiasme voor gedeeld gebruik van bijvoorbeeld auto’s. Kunnen we gaan van het kopen van bezit naar het betalen voor gebruik? Ons eigendomsrecht vindt zijn oorsprong bij de Romeinen. Drie termen stonden er centraal: usus, het gebruiksrecht; fructus, het recht iets door te verkopen en er winst op te maken; en abusus, het recht iets te vernietigen en op te doen. Die laatste twee zouden we moeten kunnen afbouwen en het eerste is aan herontdekking toe. Kunnen we niet gaan voor meer gemeenschapsgoederen die we collectief mogen gebruiken? Daarmee heb ik niet gezegd dat we naar communistische systemen moeten. Maar ons kapitalistische model behoeft wel dringend aanpassingen.”

•   Met dank aan Tertio

•   Klik hier om u te abonneren op Tertio

•   Klik hier voor een gratis kennismakingsnummer van Tertio