Over het omploegen van een akker en de veranderingen in de Kerk

Onlangs zat ik op een morgen in de trein van Gent naar Brussel door het raam te staren naar het landschap dat aan mijn ogen voorbijschoof. Een tractor die het land aan het omploegen was, trok mijn aandacht. En vreemd genoeg moest ik denken aan de wormen in de grond die bij het ploegen hun wereld ondersteboven gegooid zien. Dat leek mij een goed beeld om in te gaan op de suggestie die ik onlangs van een collega kreeg om eens aandacht te besteden aan de ommekeer die onze samenleving doormaakt van een cultuur- naar een keuzechristendom. Het is amper een halve eeuw geleden dat de katholieke kerk mee de sociologische horizon van onze samenleving vormde. Veel van onze ouders of grootouders zijn opgegroeid in die katholieke zuil. En in enkele decennia tijd heeft de detraditionalisering voor een omwenteling gezorgd in de samenleving. De ommekeer is op sommige vlakken zo snel gegaan dat niet iedereen is kunnen volgen, of heeft willen volgen. Mensen zijn meestal wel vertrouwd met het ritme van de groei omdat dit organisch verloopt, maar veelal niet met het ritme van de neergang of de afbraak omdat dit vaak abrupt gaat.

Vandaag stel ik als gelovige vast dat er nog heel wat werk op de plank wacht om de consequenties van deze ommekeer door te denken, te aanvaarden, op te nemen, er zich door te laten uitdagen, enz. Het christelijke en katholieke maakt minder en minder deel uit van het behang van onze samenleving. Tenzij misschien de niet verkleurde aftekening van waar eertijds het kruisbeeld heeft gehangen omdat de muur nog niet opnieuw geschilderd is. Veel organisaties vervellen van hun christelijke identiteit naar een open en pluralistische signatuur. Recentelijk ruilde KAV haar naam in voor het ‘elegant en vrouwelijk’ FEMMA. De Franse filosoof Marcel Gauchet beschreef het christendom ooit als de godsdienst die wegleidt uit de godsdienst. Heeft het christendom zichzelf dan overbodig gemaakt? Maakt het dan geen verschil meer uit of je christen bent of niet? 

Tal van gelovige christenen ervaren onze samenleving als een spirituele woestijn. Dat valt misschien te betreuren, maar het biedt ook kansen. Het maakt het spirituele leven in elk geval harder of moeilijker of uitdagender. Men moet er bewust voor kiezen. De omgeving is in elk geval niet altijd steun. Als de samenleving een spirituele woestijn geworden is, past het beeld in elk geval niet meer dat de weg naar de bron stroomopwaarts is. Het komt er dan veeleer op aan om de echte oase van de fata morgana’s te onderscheiden. Hierbij leeft bij mij als godsdienstleerkracht een vraag die mij al lang bezig houdt: waar is levend water te vinden? Of, wat kan ik aan mijn leerlingen meegeven waarvan ik kan zeggen: daar gebeurt het of … daar houdt Hij verblijf (Joh 1,39).

Christophe Brabant

Godsdienstleerkracht en begeleider godsdienst voor de Vlaamse jezuïetencolleges

Deze tekst is oorspronkelijk gepubliceerd in de GO-berichten, een nieuwsbrief voor de pastoraal geëngageerden in de SJ-colleges.